Дүниежүзiлiк ЖИТС-пен күрес күнiне (5 қараша-5 желтоқсан) арналған "Бәрi АИТВ/ЖИТС тұралы": ұлттық бағдарламасының тұжырымдамасы

Қоғамдык. денсаулық сақтау ұлттық. орталығының ұымдастырушылық әдiстемелiк басшылығымен Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң: 2021 жылғы
12 қазандағы № 725 қаулысымен бекiтiлген "Денi сауқтау ұлт" әрбiр азамат үшiн сапалы және қолжетiмдi денсаулық сақтау" 2021-2025 жылдарға арналған ұттық жобасын тиімді іске асыру шеңберiнде ҚР ДСМ республика
өңiрлерiнде 2022 жылғы 5 қарашадан 5 желтоқсанға дейiн Дуниежүзiлiк
ЖИТС-пен күрес күнiне орай ұттық бағдарлама iске асырылады.
Өзектiлiгi.
Бүriнri таңда ЖИТС бүкiл әлемге белгiлi, оны адамзатқа шынымен қауіп
төндiретiн кең ауқымды iндет, 21 ғасырдағы оба деп атайды. Дүние жүзiнде 42миллионнан астам адам өлiмге әкелетiн вирустан зардап шегедi, кун сайын 15мыңға жуық адам науқастар санатына жатады. Бiрiккен Ұлттар Ұйымының мәлiметтерi бойынша 2010 жылдан бастап ЖИТС-тен өлiм-жiтiм 43% - ға төмендедi, АИТВ-инфекциясыньң жана жағдайларының азаюында прогреске қол жеткiзiлдi. Ондаған елдер аурушаңдықты төмендету бойынша алға қойгаң мақсаттарына қол жеткiздi. Бiрақ. Шығыс Еуропа мен бipi :Қазақстан болып табылатын Орталық. Азия мемлекеттерi терiс динамиканы керсетiп отыр:АИТВ осында таралып, сонымен қатар "тез таралуда". Орталық. Азия мен Шығыс Еуропа аймағында АИТВ жұқтырғандардың көпшелігі әлі де инъекциялық. есiрткiнi тұтынушылар болып табылады, бұл жаңа жағдайлардың 48% - ын құрайды, 22% - ы ер адамдармен жыныстық қатынасқа түсетін еркектер арасында; 20% - ы гетеросексуалды серіктестер мен секс- жұмыскерлердің клиенттері арасында тіркелген. Бүгінгі таңда әлемде 80 миллион адам инфекция жұқтырған, олардың 35 миллионы қайтыс болды. Қазақстанда АИТВ-инфекциясының алғашқы жағдайлары 1987 жылы анықталды. Елде барлығы 32 573-тен астам АИТВ жағдайы тіркелген. Соңғы онжылдықта АИТВ-мен аурушаңдық бір жарым есеге жуық өсті: 2006 жылы 100 мың тұрғынға шаққанда АИТВ-ның 11,4 жаңа жағдайынан 2020 жылы 3- тен 17,59 жаңа жағдайға дейін (ең үлкен үлес салмағы 30-39 жас тобына – 39,5% және еркектерге – 60,6% тиесілі).
АИТВ-ның берілуінің негізгі жолы жыныстық қатынас болып табылады, оның үлесіне 66,7% келеді.Жыныстық гетеросексуалдық берілу жолы 62%, гомосексуалдық 4,7% құрайды. Қазақстан Республикасында көші-қон жоғары деңгейде, бұл елдегі АИТВ-инфекциясының эпидемиясына да әсер етеді. БҰҰ деректері бойынша шетелдік мигранттардың үлесі ел халқының 20% - ын құрайды (2018 жылдың басындағы халық саны – шамамен 18 млн. адам), Қазақстанда жыл сайын мигранттар арасында АИТВ жұқтырған 150-200 адам анықталады. Қазақстан Республикасының азаматтары үшін "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Кодекске сәйкес АИТВ- инфекциясын тегін тестілеу және емдеу жүзеге асырылады.
Қазақстандағы АИТВ-мен жағдай соңғы жылдары үрейлене түсуде. Қазақ дерматология және жұқпалы аурулар ғылыми орталығының мәліметі бойынша, 2020 жылдың желтоқсан айындағы жағдай бойынша елде 26 мың 700-ден астам АИТВ жұқтырған адам болған. Инфекцияның таралу деңгейі 100 мың тұрғынға шаққанда 143,4 құрады. Бұл Орталық Азия мемлекеттері арасындағы ең жоғары көрсеткіш. 24 жасқа дейінгі жасөспірімдер мен жастар арасында жұқтырғандар саны өсуде (соңғы үш жылда — 43 %). АИТВ- инфекциясымен өмір сүретін адамдардың ең көбі Қарағанды, Павлодар, Шығыс Қазақстан, Алматы облыстарында және Алматы қаласында байқалады.
Қазақстан АИТВ-ның алдын алу мен емдеуді тұрақты мемлекеттік қаржыландыруды қамтамасыз еткен Орталық Азиядағы жалғыз ел болып табылады, мемлекеттік қаражаттың үлесі 94% -ды құрайды. 2021 жылдан бастап контактіге дейінгі профилактика — АИТВ-теріс адамдардың антиретровирустық препараттарды үнемі қабылдауынан тұратын алдын алу әдісі енгізілуде, әдістің мақсаты - вируспен байланыста болған жағдайда қауіп тобындағы адамға инфекцияны жұқтырмау. Ел АИТВ-ның таралуын тежеу бойынша қадамдарды жүзеге асыруда. 2025 жылға қарай 15-49 жас тобында АИТВ-ның таралуы 0,45% - дан аспауы тиіс.
2022 жылғы 1 желтоқсандағы тақырып - "Теңдік уақыты!", бұл ұран - АИТВ-ның таралуына қарсы күресте өзінің тиімділігін дәлелдеген нақты іс-әрекеттерге біржақты шақыру. ЖИТС-ке қарсы күрес күні осы қорқынышты статистиканы тоқтатуға және бүкіл әлем бойынша індеттің таралу қарқынын азайтуға бағытталған.
Жасөспірімдер мен жас әйелдер арасында АИТВ-инфекциясы бойынша профилактикалық жұмыстың маңызды аспектісі жыныстық және репродуктивті денсаулық саласындағы білім деңгейін арттыру болып табылады. Өз қызметін Қазақстанның көптеген қалаларында жүзеге асыратын жастар денсаулық орталықтары жасөспірім және жастардың репродуктивті денсаулығын сақтауда маңызды рөл атқарады. Жалпы білім беретін мекемелерде оқушылардың ата-аналарымен балаларды тәрбиелеу, мектептерде балалар мен ата-аналар қарым-қатынасын орнату, сондай-ақ жас отбасыларға психологиялық және консультациялық көмек көрсету мәселелері бойынша іс-шаралар өткізіледі. Халықты ақпараттандыру үшін бұқаралық ақпарат құралдары кеңінен қолданылады.
Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері: халықтың АИТВ/ЖИТС-тің алдын алу туралы хабардарлығын арттыру; денсаулықты сақтайтын мінез-құлықты қалыптастыру; АИТВ-инфекциясын жұқтыру қаупі бар іс-әрекеттердің салдары туралы адамдардың хабардарлығын арттыру.
Іске асыру тетігі. Іске асыру тетігінің негізгі элементі өңірлік деңгейде осы іс-шараларды іс жүзінде іске асыра отырып, бірыңғай әдіснамалық негізде алғашқы медициналық – санитариялық көмек көрсететін ұйымдардың (бұдан әрі-МСАК) бірлескен қызметі болып табылады.